بررسی وضعیت آلودگی و عوامل مهم زراعی در بروز بیماری ساق سیاه توتون در استان گلستان

ساق سیاه یکی از مهمّ‌ترین بیماری­های توتون در دنیا است که می­تواند خسارات زیادی را موجب شود. جهت بررسی وضعیت آلودگی به این بیماری در مزارع توتون استان گلستان، تعداد 45 مزرعه توتون در پنج روستا مختلف منطقه گرگان (والش­آباد، تقرتپه، جعفرآباد، نوده­ملک و قرق) و چهار روستا مختلف منطقه علی­آباد (برفتان، پیچک­محله، الازمن و فاضل­آباد) در سال زراعی 1394، انتخاب و از زمان ظهور علایم بیماری طی بازدیدهای منظم هفتگی، میزان وقوع بیماری روی اندام­های هوایی توتون در طول دوره آلودگی در مزارع یادداشت ­برداری شد. تجزیه­ی آماری داده­ها با استفاده از نرم­افزار استت گرافیکز سنتوریون 16 و رسم نمودارهای پیشرفت بیماری جهت بررسی برازش مدل­های اپیدمیولوژیکی با استفاده از نرم‌افزار هاروارد گرافیکز صورت پذیرفت. با استفاده از دو روش آماری تجزیه تابع تشخیص و رگرسیون لجستیک عوامل تأثیرگذار بر وقوع همه­گیری بیماری تعیین گردید. از لحاظ حداکثر وقوع بیماری در مناطق مختلف اختلاف معنی­داری وجود نداشت اما در مزارع مختلف یک روستا اختلاف معنی­داری در سطح احتمال 1 درصد وجود داشته است. حداکثر میزان آلودگی مزرعه­ای با 4/43 درصد در روستای والش­آباد بود. روستای جعفر­آباد با 64/23 درصد بیشترین آلودگی و روستای نوده­ملک با 4/16 درصد کمترین آلودگی را داشته است. نتایج حاصل از این بررسی نشان می­دهد که بیماری ساق سیاه توتون در دو منطقه گرگان و علی­آباد در استان گلستان با میزان وقوع متفاوت گسترش دارد. بررسی تجزیه­های زمانی اپیدمی با استفاده از پنج مدل رشد (نمایی، تک مولکولی، لجستیک، گومپرتز و لوگ-لجستیک) نشان داد مدل گومپرتز، مناسب­ترین مدل رشد برای توصیف پیشرفت این بیماری در شرایط استان گلستان می­باشد. شرایط آب و هوایی در سال 1394 در مناطق مختلف مشابه بود. جمعیت قارچ و نماتد در خاک، تعداد دفعات سمپاشی در مزرعه و خزانه، مدت آبیاری، تناوب و بافت خاک مهم­ترین متغیرها در بروز شدت بیماری در استان گلستان در سال زراعی 1394 بودند.